Vanaf de jaren zeventig verhuisde drukkerij Brepols na bijna tweehonderd jaar van haar historische vestiging in het centrum van Turnhout naar een snelweglocatie. Zo veranderde een bedrijvige plek, net achter de oostelijke gevelwand van de Grote Markt, in een niemandsland van drie hectare. De gebouwen verloederden en verschillende pogingen om het stadsdeel nieuw leven in te blazen, mislukten. In 2004 besloot de stad zelf ideeën te ontwikkelen voor de site. Heeren Group kocht de drukkerij, ruilde aanpalende percelen met de stad en samen maakten ze een masterplan op. Turnova was geboren.
In 2008 werd Turnova door zijn hoge ambitie, duurzaamheid en hefboomwerking erkend als Vlaams Stadsvernieuwingsproject. Dat gaf extra begeleiding van het Vlaamse Stedenbeleid, plus 3,2 miljoen euro subsidie. Vanaf de start kwamen de ontwerpers regelmatig samen. WIT architecten tekende het masterplan en de kunstencampus. Verder zaten Lens Ass en Baumschlager-Eberle in de conceptfase aan tafel en B-architecten en OSAR in de realisa-tiefase.
Stad Turnhout had naast een ambtelijk projectmanager ook een externe proces- en stedenbouwkundig begeleider en een gespecialiseerd jurist aangesteld om de publiek-private samenwerking en de planning in goede banen te leiden. De private ontwikkelaar stond in voor stedelijk wonen (met vijftien procent sociale woningen), horeca, winkels, kantoorruimte en ondergronds parkeren. In de publieke ruimte worden al deze functies met elkaar verbonden. Drie nieuwe pleinen, met elk een eigen karakter, maken van Turnova een voetgangersparadijs dat aansluit op het kernwinkelgebied.
Van bij het begin was iedereen het erover eens dat op de plaats van het voormalige massieve en hoge fabrieksgebouw opnieuw een toren zou komen. Die toren zou het symbool bij uitstek worden van deze doorgedreven privaat-publieke samenwerking. De lokale ondernemer toont met deze landmark hoe trots hij is bij te dragen tot de vernieuwing van de stad, voor het stadsbestuur staat de toren symbool voor de Turnhoutse positie als Vlaamse centrumstad. Een publieke functie op de hoogste verdiepingen is verordenend vastgelegd, zodat iedereen van het uitzicht kan genieten. Met zijn 74,6 meter is de Turnova-toren de hoogste uitkijkplek over de ruime regio. Je kunt er tegelijk de haven van Antwerpen met de koeltorens van Doel zien en lichtstad Eindhoven en de Limburgse mijnterrils.
Turnova gaat prat op zijn duurzame energiewinning. Zo zijn de winkels, het hotel en de toren aardgasloos, maar aangeslo-ten op een koude-warmte-opslaginstallatie. Hiervoor wordt grondwater opgepompt via kunstmatig geboorde bronnen. In de warmtewisselaar geeft het water grondwarmte af in de winter en wordt in de zomer de opgeslagen winterkoude onttrokken. Het grondwater loopt niet weg in de riolering maar wordt na thermisch gebruik opnieuw in de grond geïnjec-teerd, in dezelfde waterlaag. Het grondwaterpeil verandert dus niet. Op deze manier kunnen het hotel, de winkels en de appartementen in de toren op een duurzame manier verwarmd en gekoeld worden.
Voor al deze elementen kreeg Turnova in december 2019 de eerste Prijs Gilbert van Schoonbeke als ‘stadsontwikkelingsproces dat moed en durf toont zowel van de publieke als de private partners. Er is ingezet op een doorgedreven functie-mix waardoor een nieuwe centraliteit wordt gecreëerd. Een verbindend weefsel van publieke ruimte zorgt daarenboven voor een inbedding van de nieuwe gebouwen in de stad. Mobiliteit is integraal bekeken en heeft tot de keuze geleid om de verkeersstromen ondergronds te regelen, waardoor de druk op de omliggende straten verlicht wordt. Ten slotte dankt het project zijn succes ook aan het dynamisch proces dat is gevoerd waarbij ruimte was voor voortschrijdend inzicht, wat uiteindelijk een beter project heeft opgeleverd.’
Op de vlakbij gelegen Grote Markt passeren alle achttien bus-lijnen uit heel de regio. Van de Zuiderkempen tot Tilburg kan iedereen zich met de bus tot aan de voordeur van Turnova laten rijden. Het NMBS-station ligt ook al op wandelafstand. De ondergrondse parking Turnova (met 350 parkeerplaatsen) biedt een gepast parkeeraanbod aan de oostkant van de Grote Markt. Ook de andere centrumparkings liggen op loopafstand van Turnova. Bovendien leidt het ingenieuze parkeersysteem bezoekers vanuit de invalswegen rechtstreeks naar Turnova. Sociale werkplaats De Troef baat daar een fietshuis uit.Turnova is nog niet af, de aanleg van een groen buurtspeel-plein en de restauratie van twee monumenten is bezig. •
Marlies van Bouwel is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 06 | 2020