Het is niet verplicht een partij op te richten om deel te nemen aan de verkiezingen, maar het is wel logisch. Het is voldoende dat je een lijst met namen van meerdere kandidaten of de kandidatuur van een individuele kandidaat indient volgens de vermelde voorwaarden (zie hieronder) om deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Op dat moment ben je, al dan niet samen met medekandidaten, in de feiten een politieke partij. Je vormt dan een feitelijke vereniging van natuurlijke personen. Sommigen willen die vereniging rechtspersoonlijkheid geven en richten dan bijvoorbeeld een vzw op. Dat is echter geen verplichting.
Verkiesbaarheidsvoorwaarden
Om deel te mogen nemen aan de verkiezingen moet je als kandidaat aan een aantal voorwaarden voldoen:
- Belg zijn of onderdaan zijn van een andere lidstaat van de Europese Unie (op 1 augustus 2024);
- Achttien jaar zijn (op 13 oktober 2018);
- Ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van de gemeente (op 1 augustus 2024) (FG!);
- Niet ontzet zijn van de uitoefening van het kiesrecht of van het recht te worden verkozen (op 13 oktober 2024).
Als je aan alle bovengenoemde voorwaarden voldoet, ben je in staat om deel te nemen aan de gemeenteraads-, OCMW-raads of districtsraadsverkiezingen in jouw gemeente/district. Wie zich in een staat van onverkiesbaarheid bevindt, kan zich geen kandidaat stellen voor de verkiezingen. Het begrip "onverkiesbaarheid" mag niet verward worden met het begrip "onverenigbaarheid". Als je je in een staat van onverenigbaarheid bevindt, bijvoorbeeld vanwege je beroep, kun je wel kandidaat zijn, maar zal je na je verkiezing moeten kiezen tussen het mandaat en de onverenigbare functie.
Belangrijk is ook dat je gedurende de gehele legislatuur moet blijven voldoen aan de gestelde verkiesbaarheidsvoorwaarden. Dit betekent dat je gedurende de zes jaar van je mandaat in de gemeente moet blijven wonen waar je bent verkozen; anders zul je afstand moeten doen van je functie.
Kandidaten die geen Belg zijn
Als niet-Belg gelden er andere regels voor burgers van een lidstaat van de Europese Unie (1) dan voor burgers uit andere landen (2):
- EU-onderdaan:
Als burger van een lidstaat van de Europese Unie, heb je het recht om te stemmen voor de gemeenteraden. Ook kan je je via een specifieke procedure verkiesbaar stellen om gekozen te worden tot gemeenteraadslid. (R+V!niet voor de OCMW-raad)
- Niet-EU-onderdaan:
Als je geen burger bent van een lidstaat van de Europese Unie, mag je onder bepaalde voorwaarden stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober 2024. Je kan je echter geen kandidaat stellen om verkozen te worden. (R+V!sowieso niet voor de OCMW-raad)
Je kan je kandidaat stellen om verkozen te worden in de gemeenteraad door schriftelijk een ondertekende voordrachtsakte in te dienen. In deze akte worden de kandidaten van dezelfde lijst (of de enige kandidaat op de lijst) voorgedragen door een zittend gemeenteraadslid (ongeacht de partij) of door een aantal gemeenteraadskiezers.
Als kandidaat mag je slechts op één enkele lijst staan voor dezelfde verkiezing. Als je op meer dan één lijst staat, riskeer je een gevangenisstraf van 8 tot 15 dagen en een geldboete van 26 tot 200 euro. Daarnaast word je als kandidaat van alle lijsten geschrapt.
Je hebt echter wel de mogelijkheid om je kandidaat te stellen op een lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen, de districtsraadsverkiezingen en de provincieraadsverkiezingen (of desgevallend de OCMW-raadsverkiezingen in de Randgemeenten en Voeren) die allemaal op 13 oktober 2024 worden georganiseerd. Het gaat dan immers over verschillende verkiezingen. Opgelet: er bestaat wel een onverenigbaarheid tussen de mandaten van gemeenteraadslid en districtsraadslid. Je mag dan wel kandidaat zijn op beide lijsten, toch kan je maar één van beide mandaten tegelijk uitoefenen. Wie voor beide raden verkozen is, zal dus een keuze moeten maken.
Er zijn geen andere voorwaarden om verkozen te worden dan de wettelijke. Maar de burger heeft uiteraard wel bepaalde verwachtingen.
Kans om verkozen te worden
Uiteraard is het onmogelijk te voorspellen wat de kans is dat je als kandidaat verkozen wordt tot gemeenteraadslid. Toch zijn er enkele factoren die een invloed hebben op je kansen. Wij adviseren je om voorafgaand aan een eventuele kandidaatstelling toch even stil te staan bij volgende vragen, die kunnen helpen een inschatting te maken:
- Waarom overweeg je kandidaat te zijn? Heb je echt ambitie of wil je gewoon een politiek project steunen?
- Hoeveel raadsleden worden er verkozen in jouw gemeente?
- Hoeveel partijen zullen een kandidatenlijst indienen?
- Moet je kiezen voor een gevestigde traditionele partij of voor een nieuwe opkomende lijst?
- Welke positie kan je op de kandidatenlijst verkrijgen?
- Ben je bekend en gewaardeerd genoeg binnen je gemeente?
- Heb je inspiratie en middelen voor een indrukwekkende verkiezingscampagne?
- Hoe ga je sociale media gebruiken in je campagne?
- In welke mate ben je in staat de kiezer aan te spreken?
- Gaat het lukken om een mandaat te combineren met je gezin, je werk en je hobby's?
- Hoe zal je statuut eruit zien na verkiezing, al dan niet in combinatie met een ander inkomen (werk, pensioen, uitkering, ...)?
- Ga je te maken krijgen met tegenstrijdige belangen?
Een lijst maken en indienen
Om aan de verkiezingen deel te nemen moet je op een geldige wijze een kandidatenlijst voorgedragen hebben.
Wat moet er op de voordrachtsakte staan om een kandidatenlijst voor te dragen?
De voordrachtsakte moet voor elke kandidaat volgende gegevens bevatten:
De plaats die een kandidaat inneemt op de lijst wordt bepaald door de volgorde waarin hij/zij wordt voorgedragen. Bij de voordracht moet men rekening houden met de evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen op de lijst:
- Op eenzelfde lijst mag het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één.
- De eerste twee kandidaten van eenzelfde lijst mogen niet van hetzelfde geslacht zijn.
Een lijst mag niet meer kandidaten bevatten dan er gemeenteraadsleden te verkiezen zijn. Alleen in gemeenten met minder dan 5000 inwoners mag er ook een lijst zijn met drie kandidaat-opvolgers, voor het geval de verkiezing zonder stemming zou eindigen.
De voordrachtsakte bevat ook de lijstnaam, die mag bestaan uit maximaal twintig tekens. De toegestane tekens worden vastgesteld in een besluit van de Vlaamse Regering. De Vlaamse regering heeft het recht om bepaalde combinaties van tekens te verbieden indien dit om technische redenen nodig is. In het geval van kandidaten die een beschermde lijstnaam en een gemeenschappelijk volgnummer gebruiken, dient een certificaat van de nationale voorzitter van de politieke formatie of zijn gemandateerde(n) te worden toegevoegd.
Wanneer de kandidatenlijsten volledig zijn afgesloten, organiseert de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau een speciale loting om volgnummers toe te wijzen aan de lijsten zonder gemeenschappelijk volgnummer (=beschermde lijst). De toegekende nummers starten bij het nummer direct na het laatste volgnummer van de beschermde lijsten. Volledige lijsten krijgen voorrang bij het volgnummer.
Soms kiezen partijen ervoor om samen te werken bij de lijstvorming in de hoop gezamenlijk meer zetels te behalen dan elk afzonderlijk. Dat kan door met verschillende partijen samen een kartellijst te vormen, waarbij een nieuwe naam voor de lijst wordt gebruikt. Het is geen eenvoudige oefening om tot zo een gezamenlijke kartellijst te komen.
Je kan nog steeds met verschillende partijen samen een kartellijst vormen, waarbij een nieuwe naam voor de lijst wordt gebruikt. Maar om daarna in fracties te kunnen splitsen zijn er belangrijke en strikte voorwaarden:
- De kartellijst kan enkel opsplitsen in twee fracties (niet in drie of meer);
- Op de voordrachtsakte voor de kandidatenlijst moet aangekruist worden dat de lijst zal splitsen in twee fracties;
- De lijstnaam moet bestaan uit verschillende woorden of afkortingen die ten minste de namen van de twee fracties bevatten;
- Op de voordrachtsakte moet per kandidaat aangegeven worden tot welke fractie de kandidaat zal behoren in het geval van verkiezing.
Een kartelsplitsing kan dus enkel onder de hierboven beschreven voorwaarden. Als men aangeduid heeft op de voordrachtsakte dat dat de fractie zal splitsen, dan is die keuze om te splitsen in twee fracties niet meer terug te draaien: deze keuze geldt voor de hele bestuursperiode.
De akte vermeldt de lijstnaam die boven de kandidatenlijst op het stembiljet zal verschijnen.
De akte moet daarnaast ook de gegevens bevatten van degenen die de kandidatenlijst voordragen. Dit kan een aftredend raadslid zijn of een aantal gemeenteraadskiezers die de kandidaten voordragen. Hierbij moeten vermeld zijn:
- voornaam,
- achternaam,
- rijksregisternummer,
- hoofdverblijfplaats,
- nationaliteit,
- handtekening van de kiezers die de kandidaten voordragen, of van het aftredende raadslid dat de kandidaten voordraagt.
Je kan je kandidaat stellen door schriftelijk een ondertekende voordrachtsakte in te dienen. In deze akte worden de kandidaten van dezelfde lijst (of de enige kandidaat op de lijst) voorgedragen door een zittend gemeenteraadslid (ongeacht de partij) of door een aantal gemeenteraadskiezers. Het benodigde aantal kiezers is afhankelijk van het inwonersaantal van de gemeente op 1 januari 2024. (FG!)
Van woensdag 4 september, om 9u, tot zaterdag 14 september, om 16u, dient de kandidaatstelling via de voordrachtsakte ingediend te worden bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau (FG!). Deze indiening gebeurt niet langer op papier, maar digitaal (R+V!digitaal of op papier). De concrete bepalingen over de digitale indiening worden door de Vlaamse regering via een uitvoeringsbesluit geregeld. Bij de indiening moeten de volgende pariteitsregels gerespecteerd worden:
- Op eenzelfde lijst mag het verschil tussen het aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één.
- De eerste twee kandidaten van eenzelfde lijst mogen niet van hetzelfde geslacht zijn.
Kandidaten wiens namen voorkomen op dezelfde voordrachtsakte worden geacht één enkele lijst te vormen. De volgorde op de voordrachtsakte bepaalt meteen ook de volgorde van de kandidaten op de lijst. Het model van de voordrachtsakte is vastgelegd door de Vlaamse Regering.
Kandidatenlijst vervolledigen
Zaterdag 14 september, tussen 9u en 12u en tussen 13u en 16u, heb je de mogelijkheid om de voordrachtsakte te vervolledigen met bijlagen. Bijlagen die nog op papier ingediend kunnen worden, zijn bijvoorbeeld:
- een akte van bekendheid,
- een getuigschrift van de nationale voorzitter van een politieke partij om een beschermde lijstnaam te mogen gebruiken,
- handtekeningen van ondersteunende kiezers die op papier verzameld zijn.
Ten laatste op maandag 9 september wordt door de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau bekendgemaakt waar die mogelijkheid tot vervollediging zal plaatsvinden. Deze bekendmaking gebeurt via:
- een aanplakbrief op het aanplakbord in/aan het gemeentehuis,
- het gemeentelijk informatieblad, of
- op de website van de gemeente.
(FG!)
Wie voordrachten van kandidaten heeft ingediend, kan dan ter plaatse alle ingediende voordrachten inkijken en schriftelijk opmerkingen aan het gemeentelijk hoofdbureau doorgeven.
Definitieve kandidatenlijst
- Maandag 16 september wordt de voorlopige kandidatenlijst vastgesteld door het hoofdbureau. Het is mogelijk dat het hoofdbureau specifieke kandidaten afwijst.
- Dinsdag 17 september, tussen 13u en 16u, kunnen bezwaren tegen de aanvaarding van specifieke kandidaturen worden ingediend bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau.
Alleen personen die de (aanvaarde of afgewezen) kandidatenlijsten hebben ingediend, of bij hun ontstentenis, een van de kandidaten op die lijsten, hebben het recht bezwaar in te dienen. Dergelijke bezwaarschriften dienen goed onderbouwd te zijn. De voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau informeert de indiener van de lijst en de kandidaat wiens verkiesbaarheid wordt betwist over het ingediende bezwaar.
- Donderdag 19 september, tussen 14u en 16u, kunnen de betrokkenen bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau een memorie tot betwisting van de onregelmatigheden indienen tegen onregelmatigheden die door het hoofdbureau zijn vastgesteld of als bezwaar werden ingeroepen. Lijstindieners die nog een verbeteringsakte willen indienen, kunnen dit ook op dezelfde wijze tussen 14u en 16u.
- Donderdag 19 september, om 16u, komt het gemeentelijk hoofdbureau opnieuw bijeen. Ook getuigen, personen die een lijst hebben ingediend, en alle andere betrokkenen en gemachtigden (bijvoorbeeld omdat hun kandidatuur wordt betwist of omdat ze een bezwaar hebben ingediend) zijn op deze vergadering toegelaten. Tijdens deze bijeenkomst worden de bezwaren besproken en kunnen de betrokken kandidaten hun standpunt daarover toelichten. Als er gegronde redenen zijn, wordt de kandidatenlijst aangepast. Het hoofdbureau sluit hierna definitief de kandidatenlijst af. Tegen deze afsluitingsbeslissing is alleen nog beroep mogelijk bij het hof van beroep. Zo een beroep moet door de betrokkenen worden ingediend via de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau. Dit moet onmiddellijk gebeuren na de definitieve afsluiting van de lijsten.
- Maandag 23 september, om 10u, komt het hof van beroep samen om uitspraak te doen over de ingediende beroepen.
- Maandag 23 september, om 18u, komt het gemeentelijk hoofdbureau nogmaals bijeen om akte te nemen van de uitspraak van het hof van beroep, en om indien nodig de kandidatenlijst te wijzigen.
De lijst van de kandidaat-raadsleden wordt ter inzage gelegd op het gemeentesecretariaat. (FG!)
Campagne voeren en sperperiode
Zodra de lijsten zijn opgesteld en de kandidaten bekend zijn, begint de intense strijd voor de stem van de kiezer. Alle partijen en kandidaten doen hun uiterste best om de gunst van de kiezers te winnen. Om ervoor te zorgen dat de verkiezingen eerlijk en correct verlopen en alle kandidaten met gelijke wapens naar de kiesstrijd kunnen gaan, zijn er verschillende reglementen en voorschriften waar iedere betrokkene zich aan moet houden. De officiële start van de verkiezingscampagne is op 1 juli 2024. Dan start de sperperiode. Deze loopt tot en met zondag 13 oktober 2024. Tijdens de sperperiode zijn bepaalde propagandamiddelen verboden of gereglementeerd, en gelden specifieke regels voor de verkiezingsuitgaven. Enkele voorbeelden van initiatieven die niet kunnen tijdens de campagne:
- Het verstrekken van geldelijke voordelen of geschenken, waardoor de ontvanger zich verplicht voelt om zijn stem aan de begunstigende kandidaat te geven.
- Het organiseren van grote maaltijden of recepties voor een groot aantal mensen vlak voor de verkiezingen, met als duidelijk doel de gunstige stemming van de aanwezigen voor een bepaalde kandidaat. Het is echter wel toegestaan om bv. een jaarlijks groot ontbijt te laten doorgaan als dat toevallig in de verkiezingsperiode plaatsvindt.
- Kiezers overhalen met persoonlijke beloftes die pas na de verkiezingen worden nagekomen.
- Benadrukken van bewezen diensten aan kiezers. Hoewel politieke functionarissen elke kans aangrijpen om hun kiezers te wijzen op succesvol bestuur, bestaat er een grens waar voorbij dat onaanvaardbaar wordt. Een voorbeeld van iets wat niet kan, is bv. als schepen van sport een brief sturen naar iedereen die een abonnement heeft bij het gemeentelijk zwembad om te benadrukken dat dankzij jouw inzet als schepen het zwembad vernieuwd werd.
Regelgeving rond campagnevoeren vind je in:
- De lokale politieverordening van jouw gemeente:
Veel gemeenten hanteren bepalingen uit hun algemene politieverordening die ook tijdens verkiezingscampagnes van kracht zijn. In bepaalde gemeenten zijn er zelfs specifieke politieverordeningen voor de verkiezingen. Vaak gaan deze verordeningen over geluidsoverlast, het verspreiden van folders (flyers) en wildplakken. Om het wildplakken tegen te gaan voorzien de meeste gemeenten enkele weken voor de verkiezingen borden op het openbaar domein waarop de partijen en de kandidaten hun verkiezingsaffiches mogen plakken.
- Lokale stedenbouwkundige verordening:
Sommige gemeenten hebben een lokale stedenbouwkundige verordening met specifieke regels met betrekking tot (verkiezings)publiciteit.
- Art. 194 van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet somt de verboden propagandamiddelen op en legt vast dat de Vlaamse Regering nog algemene regels kan vaststellen voor de organisatie van gemotoriseerde optochten. Niet-naleving van deze regels kan leiden tot het verlies van dotatie voor de partij en het tijdelijk of definitief verlies van het mandaat voor individuele kandidaten. Daarnaast kunnen er straffen opgelegd worden.
- Het algemeen reglement op de politie van het wegverkeer (KB van 1 december 1975):
Daarin staan regels met betrekking tot voertuigen die geluidsoverlast veroorzaken. Bijvoorbeeld, de motor van een voertuig mag niet langer draaien dan noodzakelijk (artikel 8.6) en geluidssignalen moeten zo kort mogelijk zijn, uitsluitend bedoeld om te waarschuwen voor mogelijke ongevallen (artikel 33.2).
Specifiek voor het gebruik van muziek in de campagne, zie de website van Unisono.
Het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet (art. 194, 4°) geeft de Vlaamse regering de bevoegdheid om beperkingen op te leggen voor het gebruik van verkiezingsaffiches. Momenteel heeft de Vlaamse regering echter nog geen beperkingen opgelegd. Desondanks kan men verkiezingsaffiches niet zomaar overal aanplakken:
- In de eerste plaats mogen borden uitsluitend worden geplaatst in gebieden die daarvoor geschikt zijn volgens de ruimtelijke regelgeving. Dit betekent: wél in woongebied, maar niet in bos-, natuur- of landbouwgebied. Zelfs tijdelijk verkiezingspubliciteit in velden plaatsen is eigenlijk niet toegestaan.
- Bovendien moet altijd worden voldaan aan de gewestelijke publiciteitsverordening, ongeacht of het bord zich op privaat of publiek domein bevindt. Deze verordening stelt onder andere dat reclameborden, inclusief die voor politieke partijen, geen negatieve invloed mogen hebben op de verkeersveiligheid en nooit de vrije doorgang over de openbare weg mogen belemmeren of het veilig uitrijden van een goed in het gedrang mogen brengen. Sommige gemeenten hebben ook een lokale stedenbouwkundige verordening met specifieke regels met betrekking tot (verkiezings)publiciteit.
- Daarnaast bevatten gemeentelijke politieverordeningen vaak bepalingen over (verkiezings)publiciteit op openbaar terrein. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat het aanbrengen van verkiezingspubliciteit alleen mogelijk is na schriftelijke toestemming van het college, of dat verkiezingspubliciteit uitsluitend mag worden geplaatst op door de gemeente aangewezen locaties. Overtredingen worden meestal bestraft met een gemeentelijke administratieve sanctie (GAS), een politiestraf en/of de kosten voor het verwijderen van de publiciteit.
In vergelijking met de campagne van 2018 is het nu wel toegestaan om gebruik te maken van commerciële reclameborden of affiches, evenals van niet-commerciële reclameborden of affiches groter dan 4 m².
Verkiezingsdrukwerk omvat gedrukt materiaal (flyers, posters, brochures, pamfletten, folders,...) dat wordt gebruikt tijdens verkiezingscampagnes. Het dient als middel voor politieke partijen en kandidaten om hun boodschap te verspreiden, kiezers te informeren over hun standpunten en plannen, en stemmen te veroveren.
Verkiezingsdrukwerk wordt niet gezien als reclamedrukwerk. Het mag dan ook gepost worden in brievenbussen met een 'Geen reclamedrukwerk'-sticker. Dit omdat het als essentieel wordt beschouwd om kiezers goed te informeren.
Vanaf 3 september 2024 tot en met 11 oktober 2024 gelden voordelige tarieven voor verzending van verkiezingsdrukwerk. Belangrijk is dat je ervoor zorgt dat je verkiezingsdrukwerk tijdig naar de postdienst wordt gebracht zodat een verzending kan in deze prijsvoordelige periode. Om in aanmerking te komen, moeten de stukken voldoen aan bepaalde voorwaarden:
- De zending moet op de voorzijde duidelijk en leesbaar de vermelding 'Verkiezingsdrukwerk' dragen. Deze vermelding moet gedrukt of gestempeld zijn.
- De brief moet de naam en het adres van de verantwoordelijke uitgever bevatten.
- Gadgets of staaltjes mogen niet worden toegevoegd aan deze zending.
De postdienst mag geen controle uitvoeren op de inhoud van het verkiezingsdrukwerk.
Tijdens de sperperiode is het verboden voor partijen, lijsten, kandidaten en derden die propaganda willen maken, om:
- geschenken of gadgets te verkopen of uit te delen,
- commerciële telefooncampagnes te voeren.
Wel mag je (in tegenstelling tot in 2018) commerciële reclamespots uitzenden op radio, televisie en in bioscopen.
Kiezerslijst gebruiken voor de campagne
Zowel de indiener van een kandidatenlijst als alle kandidaten op een lijst mogen de kiezerslijsten gebruiken voor het voeren van campagne. Het gaat wel om een lijst zonder de vermelding van de rijksregisternummers.
Zodra de kiezerslijst is opgesteld, voorziet het college van burgemeester en schepenen kosteloze digitale toegang tot de kiezerslijst voor degenen die daar schriftelijk bij de burgemeester om verzoeken. Hierbij moeten de verzoekers schriftelijk verklaren dat ze een kandidatenlijst voordragen bij de gemeenteraadsverkiezingen. (FG!)
Ook elke kandidaat (op een voordrachtsakte) kan, na schriftelijk verzoek aan de burgemeester en tegen betaling van de kostprijs, de kiezerslijst digitaal ontvangen. Stel dat de aanvrager later van de kandidatenlijst wordt geschrapt, dan mag hij de kiezerslijst niet langer gebruiken.
Belangrijk is dat de kiezerslijst enkel gebruikt mag worden voor verkiezingsdoeleinden en dit uitsluitend in de periode vóór de verkiezingen van 13 oktober 2024. Misbruik van de kiezerslijst kan tot strafrechtelijke sancties leiden: een gevangenisstraf van drie maanden tot vijf jaar en een geldboete van duizend tot twintigduizend euro. De mogelijkheid tot het krijgen van deze sancties geldt voor iedereen die:
- De kiezerslijst doorgeeft aan onbevoegden;
- De gegevens uit de kiezerslijst gebruikt voor andere doeleiden dan verkiezingen;
- Die na de verkiezingen nog gebruik maakt van deze lijst.
Er moet ook rekening gehouden worden met de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) bij het gebruik van de kiezerslijst.
Een campagne voeren brengt kosten met zich mee. Als je bijvoorbeeld kiest voor professionele foto's, folders, betaalde TikTok-reclame en affiches, is een budget onmisbaar. Er zijn verschillende manieren om je campagne te financieren:
- Je kan zelf zorgen voor de benodigde middelen;
- Je kan gebruikmaken van de financiële steun van je partij;
- Particulieren kunnen giften doen;
- Sponsors kunnen steunen.
De uitgaven voor propaganda worden verkiezingsuitgaven genoemd.
Opgelet: Er zijn duidelijke en strenge voorwaarden en grenzen voor verkiezingsuitgaven!
Getuigen zijn personen die aangeduid worden door de politieke partijen en individuele kandidaten om het gehele proces van de kiesverrichtingen controleren. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen kunnen er verschillende getuigen aanwezig zijn (maar hun aanwezigheid is niet verplicht). Om als getuige toegelaten te worden, heb je een geldige aanstellingsbrief nodig. Cruciaal is dat getuigen nooit lid kunnen zijn van de bureaus (hoofd-, stem-, en telbureau) waarin ze opereren. Beide rollen zijn immers onverenigbaar. Als getuigen tijdens de werking van het bureau fouten of onregelmatigheden constateren, hebben ze het recht om hun opmerkingen hierover in de processen-verbaal te laten opnemen.
Getuigen in het gemeentelijk hoofbureau
Op de voordrachtsakte van de kandidaten kan een lijst een getuige en een plaatsvervangend getuige aanwijzen om aanwezig te zijn bij de vergaderingen van het gemeentelijk hoofdbureau. De namen van deze getuigen zijn dus ten laatste op zaterdag 14 september 2024 gekend. Getuigen leggen, net zoals de voorzitter en de leden van de bureaus, de eed af. De getuigen in de hoofdbureaus leggen de volgende eed af in handen van de voorzitter: “Ik zweer de verplichtingen van de kieswetgeving na te leven.”
Getuigen in de stem- en telbureaus
Op dinsdag 1 oktober 2024 mag de indiener van een voordrachtsakte één getuige en één plaatsvervangende getuige per stembureau en per telbureau aanwijzen. De voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau neemt de aanwijzingen van getuigen in ontvangst. De plaats waar dat zal gebeuren wordt ten laatste maandag 9 september 2024 door de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau bekendgemaakt. De bekendmaking wordt gedaan met een aanplakking aan het gemeentehuis, in het gemeentelijke informatieblad of op de website van de gemeente.
De getuige en de plaatsvervanger moeten gemeenteraadskiezer zijn. Het mogen ook kandidaten zijn. De lijsttrekker (of gemandateerde) beslist in welk bureau de getuige zijn opdracht vervult. De eedformule voor de getuigen in stem- en telbureaus is: “Ik zweer dat ik het geheim van de stemming zal bewaren.”
Getuigen in de stembureaus kunnen voor de aanvang van de stemming bezwaren formuleren tegen de samenstelling van het stembureau. De voorzitter beslist daarover.
Getuigen in de telbureaus kunnen opmerkingen voorleggen over betwiste stembiljetten aan het telbureau. Het bezwaar, het advies van de getuigen en de beslissing van het bureau worden in het proces-verbaal opgenomen.
Getuigen in de stem- en telbureaus mogen niet meer worden vervangen zodra het bureau is geopend. Vóór het begin van de stem- of telverrichtingen mag de getuige vervangen worden door zijn plaatsvervanger en omgekeerd, maar de getuige en de plaatsvervanger kunnen elkaar niet meer aflossen zodra de verrichtingen begonnen zijn.
