Blik van zorginspectie op personeelsinzet openbare woonzorgcentra

De recente publicatie van 160 verslagen van de Vlaamse zorginspectie over de woonzorgcentra (WZC’s) op de Vlaamse overheidswebstek zorgde voor heel wat media-aandacht de voorbije weken. We lazen de inspectieverslagen en schetsen in dit artikel een beeld van de personeelsinzet voor de openbare sector. Hoe positioneren de publieke woonzorgcentra zich momenteel tegenover de erkenningsnormen?

Inspectie van personeelsnormen

Een inspecteur van de zorginspectie toetst het tewerkgesteld personeel af via een controle ter plaatse van o.a. het uurrooster. De toetsing gebeurt ten opzichte van de geldende personeelsnormen om als WZC erkend te worden binnen het Vlaamse woonzorgdecreet. Een neerslag hiervan komt in het inspectieverslag. Die verslagen zijn dus vanaf heden online te consulteren voor het brede publiek.

De regels voor de personeelsnormering in woonzorgcentra zijn complex. Naast de basisnormering voor het personeel om erkend te worden als woonzorgcentrum, zijn er bijzondere personeelsnormen voor bijvoorbeeld de opvang van zwaar zorgbehoevenden. Daarenboven zijn er regels gelinkt aan personeel in het kader van de financiering van die zorg via de Vlaamse Sociale Bescherming.

Kwantitatieve erkenningsnormen personeel in woonzorgcentra

Verder moet er een directeur zijn, iemand die de kwaliteitscoördinatie doet, een coördinerend-raadgevend arts,… Er zijn ook tal van andere kwalitatieve personeelseisen, zoals de garantie op continuïteit van zorg en verpleegkundige permanentie de klok rond voor het ganse woonzorgcentrum.

Compensatie van tekorten

De inspectieverslagen zijn een weergave van de mate waarin WZC’s voldoen aan de erkenningsnormen. Voorzieningen mogen in bepaalde gevallen tekorten aan bijvoorbeeld verpleegkundigen compenseren met een overschot op de norm aan andere kwalificaties. Hiermee komt de overheid deels tegemoet aan de toenemende schaarste op de arbeidsmarkt. Uitzendarbeid wordt slechts tijdelijk toegelaten in afwachting van eigen vaste aanwervingen.

Voor een directeur en de personeelsmedewerkers van een WZC is het de dagelijkse opdracht om te voldoen aan deze eisen. Ze dienen niet alleen de diverse erkenningsnormen in het oog te houden; er is ook nog het mechanisme van de instellingsfinanciering gelinkt aan personeel vanuit de Vlaamse Sociale Bescherming.

Normtekorten ondanks hogere bestaffing

De openbare WZC’s zetten, net als de non-profit WZC’s, meer dan 50% personeel in tegenover de normen als we alle medewerkers samentellen. Er zijn grote verschillen tussen WZC’s onderling. Binnen de openbare sector vullen sommige WZC’s de bestaffing van zorgmedewerkers aan met niet-zorgpersoneel. Andere WZC’s kiezen dan weer voor een organisatiemodel met voornamelijk zorgmedewerkers.

Gemiddeld genomen zetten de openbare WZC’s 6% meer verpleegkundigen in dan wettelijk vereist. Voor paramedici is dit 23% extra en voor verzorgend personeel zelfs 80% meer dan de norm. Dat bleek eerder ook al uit een toelichting van het Agentschap Zorg en Gezondheid over de financiële basis tegemoetkoming zorg, namelijk dat 96% van de openbare woonzorgcentra hun bovennorm (deel A2) volledig invult.

Ondanks het globaal positief beeld, zien we toch dat de helft van de publieke voorzieningen kampt met kleinere tekorten op de erkenningsnorm voor verpleegkundigen en hoofdverpleegkundigen. Voor zorgkundigen, paramedici en begeleiders 'wonen en leven' voldoet het merendeel van de voorzieningen ruim aan de eisen. Gelukkig slagen bijna alle openbare WZC’s erin om 24/7 continuïteit van zorg te blijven garanderen. We zien dat nieuwe functies zoals psychologen en orthopedagogen hun intrede doen in de sector.

Meer onderhoud en logistieke medewerkers

De publieke WZC’s stellen 2,5 maal meer onderhoudspersoneel tewerk ten opzichte van de norm. Deze onderhoudsmedewerkers werken in de schoonmaak of de keuken. Logistiek medewerkers vallen hier niet onder. Voor deze functies bestaat er geen erkenningsnormering; nochtans werken er heel wat in de woonzorgcentra. Deze medewerkers doen heel nuttig werk en ondersteunen de zorgmedewerkers voor tal van hulptaken, zoals distributie van maaltijden en materiaal, of voor beddenopmaak. Verschillende openbare woonzorgcentra zetten ‘huismoeders’ in voor kleinschalige leefgroepwerking. Hoewel deze hulp welkom is, blijft de werkdruk voor het zorgpersoneel hoog omdat de logistieke medewerkers geen verzorgende of verpleegkundige handelingen mogen verrichten. Dat is ook niet gewenst. Ze kunnen er wel voor zorgen dat bepaalde hulptaken weggenomen worden bij verzorging en verpleging. Ook hier investeren de openbare woonzorgcentra al duidelijk in.

Conclusie

De gepubliceerde inspectieverslagen bevestigen het reeds gekende tekort aan verpleegkundigen. Dankzij de compensatiemogelijkheden in de erkenning vertaalt zich dit in vele gevallen niet in een tekort op de norm. De publieke sector zet meer zorgkundigen en paramedici in om dit tekort te compenseren. Ook onderhouds- en logistieke medewerkers springen bij.

Naast het globale beeld dat we schetsen, dient de analyse per woonzorgcentrum gemaakt te worden. Er zijn individueel en onderling grote verschillen waar te nemen.

De invulling van het personeelskader is in elk geval in heel wat woonzorgcentra een permanente uitdaging geworden. De publieke woonzorgcentra slagen erin om deze invulling mits toepassing van de compensatieregels waar te maken. Het al of niet behalen van de normen betekent niet dat er geen merkbare tekorten zijn op de werkvloer, om de gewenste zorg- en dienstverlening waar te maken.