500 vacatures in de gemeentelijke kinderopvang

De Vlaamse gemeenten zoeken minstens 500 kinderbegeleiders voor kinderopvang. Ze krijgen de vacatures moeilijk ingevuld. Dat komt vooral doordat de vraag naar kinderopvang de laatste jaren continu stijgt en het statuut en de -vaak ongewilde- deeltijdse tewerkstelling kandidaten afschrikken. Dat blijkt uit een bevraging die de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) deed bij haar leden. Indien deze tendens zich verder zet, leidt dit tot een vermindering van dienstverlening en zelfs tot minder kinderopvangplaatsen. Omdat dit maatschappelijk en economisch helemaal niet wenselijk is, vraagt de VVSG meer ruimte en mogelijkheden om nieuwe mensen aan te werven en in dienst te houden.

Moeilijk in te vullen vacatures

Op dit moment zijn er naar schatting 500 vacatures in de kinderopvang van de lokale besturen, vooral in de gezinsopvang, zeg maar ‘de onthaalouders’, en de buitenschoolse kinderopvang. Dat blijkt uit een recente VVSG-bevraging. De invulling loopt overal moeizaam: er zijn geen of weinig kandidaten met het juiste diploma of competenties en kandidaten haken af op de arbeidsvoorwaarden. ‘Toch is de nood aan nieuwe krachten groot, doorgaans omdat mensen met pensioen gaan of veranderen van job, ‘ zegt Mieck Vos, algemeen directeur van de VVSG. ‘Eén op vijf besturen heeft meer personeel nodig omdat men de kinderopvang wil uitbreiden.’

Kinderbegeleiders vinden is niet evident. Grootste knelpunten zijn het statuut en de arbeidsomstandigheden. Zo kent de gezinsopvang met zijn specifieke statuut voor onthaalouders veel inkomensonzekerheid, een beperkte sociale bescherming en lange werkdagen. In de buitenschoolse kinderopvang zijn de (onvrijwillige) deeltijdse contracten en het feit dat werkuren vaak niet compatibel zijn met een eigen gezin, factoren die de job minder aantrekkelijk maken. ‘Het woon-werk verkeer bij 'gebroken' diensten, deeltijdse contracten, weinig combinatiemogelijkheden met andere jobs omdat ook altijd flexibiliteit wordt gevraagd, maken het moeilijk om mensen te overtuigen,’ zegt Tatiana Di Iorio van de Buitenschoolse Kinderopvang in Heusden-Zolder.

De diploma’s die in aanmerking komen voor tewerkstelling als kinderbegeleider zijn vastgelegd in Vlaamse regelgeving. De meeste kinderbegeleiders hebben een diploma 7de jaar BSO kinderzorg, meestal vrouwen. Die hebben ondertussen vaak al een job. Extra arbeidskrachten moeten buiten deze groep gezocht worden. ‘Nieuwkomers, mensen zonder het juiste diploma - maar met de juiste competenties – een kans geven en opleiden op de werkvloer, is dan ook dé toekomst,’ aldus Vos. Dat vraagt tijd en middelen. Er moeten ook meer mensen met een diploma hoger onderwijs kunnen worden aangeworven, als kinderbegeleider en om “lerende” kinderbegeleiders te begeleiden en op te leiden.

Effect op korte en lange termijn

84% van de lokale besturen ziet nu al overuren en toenemende werkdruk als gevolg van het tekort. In 3 op 5 voorzieningen moet de verantwoordelijke mee de handen uit de mouwen steken. Meer dan 1 op 5 vreest voor een afbouw van de kinderopvang. In Koksijde overweegt men de dienstverlening aan te passen: ‘De kinderen afhalen met het busje en huiswerkbegeleiding komen in het gedrang,’ aldus Nathalie Leleu van de gemeente Koksijde.

Sector in verandering

Vraag en aanbod kinderopvang zijn de laatste jaren enorm toegenomen. ‘De focus ligt meer en meer op het stimuleren van het kind in zijn algehele ontwikkeling. Zeker voor de meest kwetsbare gezinnen is kwaliteitsvolle kinderopvang zeer belangrijk. Voor veel ouders is het een noodzaak om zelf een job te kunnen uitoefenen of een opleiding te volgen,’ onderstreept de VVSG. Een job in de kinderopvang heeft tal van voordelen: vaak werkt men dicht bij huis, er is werkzekerheid, de combinatie van zorg en spel houdt het boeiend en uitdagend… Lily, kinderbegeleider in de buitenschoolse kinderopvang van Boom bevestigt: ‘Het tofste van mijn job is de afwisseling. Het spelen met de kinderen en de passie die je daarin kan leggen maken van mijn job een droomjob!’

Beter statuut en soepelere arbeidsvoorwaarden noodzakelijk

Wie in de kinderopvang werkt, doet zijn job met hart en ziel en straalt dit ook uit. Campagnes helpen maar om de job écht aantrekkelijk te maken, zijn meer ingrijpende maatregelen nodig:

De meeste onthaalouders werken nu in een zeer specifiek en precair statuut, eigen aan hun context. Een project van de Vlaamse overheid laat toe dat een aantal onthaalouders als werknemer aan de slag is. Bij de meest recente oproep was de vraag veel hoger dan wat werd ingewilligd. Dit project moet dus zeker uitgebreid worden. 
Op de werkvloer moet een betere mix van diploma’s en competenties (financieel) mogelijk worden: er moeten meer mensen met een diploma hoger onderwijs ingezet kunnen worden die zelf als kinderbegeleider werken en tegelijk mentor zijn voor kinderbegeleiders zonder diploma. In de buitenschoolse kinderopvang dringt een erkenning van de job van kinderbegeleider als knelpuntberoep zich op. 
Deeltijdse tewerkstelling werkt remmend. Combinatiejobs waarbij men meerdere jobs combineert, kunnen meer mensen aantrekken en aan de slag houden. Zo kan de job in de kinderopvang aangevuld worden met bijvoorbeeld kinderverzorger in de kleuterklas. Er is bij de lokale besturen nog veel drempelvrees om deze combinatiejobs te realiseren. De VVSG zal de lokale besturen stimuleren en ondersteunen om hier verder werk van te maken.
Meer informatie: Nathalie Debast, Verantwoordelijke Perszaken VVSG, 0497/31.80.77