Circulair Zuid

Korte beschrijving:

Circulair Zuid functioneert als een levend laboratorium, dat circulaire economie in het dagelijkse leven mogelijk wil maken in de Antwerpse wijk “Nieuw Zuid” (nieuw district met 2.200 woningen). Het is een project over gedragsverandering waarbij ‘Circulair’ staat voor hergebruik van grondstoffen en producten, waardoor minder energie, water of materialen verloren gaan. Circulair Zuid wil nieuwe bewoners betrekken bij het co-creëren van online en offline initiatieven om hun dagelijkse leven te verduurzamen. We bouwen samen met de bewoners aan een duurzame wijk onder de slogan ‘samen slim wonen'. De focus ligt op hergebruik van de vier grondstoffen/producten: energie, water, afval en materialen. Door het gebruik van slimme technologieën, een online app & smarthomes (slimme meters) zijn de bewoners in staat hun verbruik van deze vier te lezen en krijgen ze tips (nudges) om deze op een ideale manier te reduceren. Circulair gedrag wordt automatisch beloond (block chain) door een online token (circule) die ze kunnen omruilen voor individuele of groepsbeloningen. Daarnaast bieden we de bewoners de mogelijkheid om te investeren in hernieuwbare energiebronnen door deel te nemen aan de lokale energiegroep ’Circulair Zuid’, die zal brainstormen en experimenteren met groene energie initiatieven. Er is een Circular Community Center opgericht “Circuit” dat activiteiten organiseert over het delen, repareren en hergebruiken van materialen en dat de uitwisseling van kennis, vaardigheden en ideeën faciliteert. Tot slot moedigen we initiatieven zoals collectieve afvaluitdagingen, het delen van tuingereedschap of Design for Disassembly-groepsaankopen aan die de circulaire dynamiek van de gemeenschap verder verbeteren en de ecologische voetafdruk van bewoners vermindert.

Reden van het project:

Net zoals andere Europese steden, zoekt Stad Antwerpen circulaire oplossingen voor zijn afval/materialen, water en energiestromen. Hoewel de dichte stedelijke context vaak ruimtelijke en regelgevende beperkingen oplegt aan de implementatie van effectieve maatregelen, helpt dichtheid ook bij het creëren van de ideale sociale omgeving voor community buy-in. De ontwikkeling van nieuwe woonwijken zoals 'Nieuw Zuid' biedt unieke kansen om een groeiende nieuwe gemeenschap te begeleiden bij het co-creëren van hun eigen lokale circulaire economie.

• Startdatum: 1 januari 2020
• Investeringsbedrag: >250.000 euro
• Financieringskanaal: Europese subsidies
• Aanwerving: Voltijdse werkkracht

• Gemeente: Antwerpen
• Contactpersoon: Stephanie Roels
• E-mailadres: stephanie.roels@antwerpen.be
• Website: Circulair Zuid

Betrokken diensten binnen de gemeente:

Energie & Milieu Antwerpen (EMA)  |  Communicatie  |  Digipolis

Samenwerking met andere lokale besturen:

• Urban Innovative Actions: een initiatief van de Europese Unie dat stedelijke gebieden in heel Europa middelen biedt om nieuwe en onbewezen oplossingen te testen om stedelijke uitdagingen aan te gaan. Naast financiële steun doen zij ook aan kennisdeling.

Externe partners:

De stad Antwerpen werkt samen met verschillende partners om deze ambities voor Circulair Zuid te realiseren:

• De Kringwinkel richt “Circuit” op die moet uitgroeien tot dé hotspot voor circulair beleven in Antwerpen.
• EnergieID zal de website maken waarin alle informatie over het gebruik van energie, water en afval/materialen wordt getoond.
• iMec zal bewoners uitnodigen om hun energie, water en ´afval/materialen´ slimmer te gebruiken door hen voorstellen te sturen op een juist moment.
• Digipolis zorgt dat het onlineplatform, waar de mensen hun eigen gebruik actueel kunnen bekijken, wordt gekoppeld aan het A-profiel van de stad.
• Ecopower richt in samenwerking met EnergyVille en de bewoners een duurzame energie-coöperatie op. Hiervoor zal er een grote duurzame installatie op en in diverse gebouwen worden geplaatst die de energie voorziet.
• Ervaringsdeskundige Pantopicon laat de gemeenschap van gebruikers van de buurt mee vorm geven aan de manier waarop nieuwe technologieën hen kunnen ‘nudgen’ of prikkelen om duurzamer met materialen, energie en water om te gaan.
• VITO/EnergyVille ondersteunt het project met advies over duurzame energieinstallaties en draagt technieken aan om deze installaties dichter bij de wooneenheden en de bewoners te brengen.
• Een niet te vergeten partner is de bewoner. De bewoners geven het project immers vorm.

Succesfactoren

• De ontwikkeling van een app die real-time gegevensstromen van slimme energie-, water- en sorteerstraten weergeeft, waardoor het bewustzijn over consumptie wordt vergroot. En gedrag wordt gewijzigd, verplaatst, verminderd.
• De opstart van een lokale energiecoöperatie die zal brainstormen en experimenteren met groene energie initiatieven
• Het gemeenschapscentrum CIRCUIT dat activiteiten organiseert over het delen, repareren en hergebruiken van materialen en dé hotspot moet worden op vlak van circulair beleven.
• De “FC Minder Afval” campagne die gezinnen aanspoort 100 dagen afvalvrij te leven. Vanwege het succes is dit project stadsbreed gelanceerd.

Valkuilen

• Top-down strategie. De partners testen ideeën bij de bewoners en komen pas nadien tot co-creatie.
• Technische valkuilen: niet altijd de mogelijkheid om de smarthomes/slimme meters te plaatsen, functionaliteit van de applicatie, accurate dataverzameling.
• Regelgeving omtrent plaatsing PV-panelen.
• Nieuwe wijk, de bewoners hebben vaak eerst nood aan sociale contacten. De realisatie en het tastbare van investeringen zijn meestal pas op het einde van het project zichtbaar waardoor ze moeilijk als multiplicator kunnen dienen

Bewoners:

• Tijdsinvestering, actieve betrokkenheid gewenst 
• Weinig differentiatie van bewoners. Deelnemers zijn vaak “the usual suspects”, de ‘early adopters’, de zeer geëngageerde bewoners die al goed op de hoogte zijn.

Uitdagingen

• Het projectteam moet samenwerken met andere overheidsdiensten, b.v. voor Afvalinzameling, die zijn eigen prioriteiten en agenda heeft.
• Bewoners warm maken voor circulair denken en handelen. Hoe hen overtuigen om deel te nemen aan het project.
• Samenwerking van ondernemingen, overheid, onderzoekers en burgers.
• Het is een Europees subsidieproject met 8 partners waarin stad Antwerpen leading partner is, je moet als stad als facilitator kunnen optreden.